Op de vlucht voor elektrische en magnetische velden, Utrechts Nieuwsblad

Artikel uit Utrechts Nieuwsblad van 25-03-2005

Op de vlucht voor elektrische en magnetische velden

Door Jelle Boonstra/GPD

NIJKERK - Freek van den Hengel (51), een boom van een kerel, zit in een eenzame schuilhut tussen Nijkerk en Putten. Dertig jaar was Freek van den Hengel vrachtwagenchauffeur op een melkauto.

Ziek geworden van wasdroger, draadloze telefoon en computerscherm. Overgevoelig voor de laagfrequente straling van alle huishoudelijke apparaten samen. In zijn schuilhut, met slechts drie gloeilampjes van zestig watt en een eenvoudig koelkastje, komt hij weer wat bij. ,,Als mijn zoon met wat vrienden op de bank zat, was ik..,,Altijd zes dagen per week gewerkt. Met plezier; mijn werk, dat was m’n hobby.’’ In 1999 werd hij zomaar ziek.

Zelfs bij een matig zonnetje verbrandde de huid van z’n hoofd en z’n handen. Het werd steeds erger, de vellen kwamen erbij te hangen.

Dokter en dermatoloog kwamen er niet uit. Z’n levenswandel en eetgewoonten waren niet veranderd. Het kwartje viel, toen de centrale verwarming vreemd ging doen. Die ging zomaar branden, tot 35 graden.

Interferentie van buiten, zei de monteur. De zojuist geplaatste gsm-mast in de straat leek de boosdoener. ,,Ik kreeg de indruk dat die mast me in één klap overgevoelig maakte voor allerlei vormen van straling,’’ zegt Van den Hengel. Vermoeidheid, duizeligheid, slaapstoornissen, ernstige hoofdpijnen, een heel palet aan bonte kwalen.

Maar er was meer. Veel meer. ,,Als mijn zoon hier met wat vrienden op de bank zat, was ik na een uur kapot, omdat ze allemaal een mobieltje in de zak hadden.’’ Laatst nog zette z’n vrouw de wasmachine aan. ,,Ik lag doodvermoeid in bed en het geeft dan het gevoel of ze de pezen uit je benen trekken.’’ Van den Hengel is dan misschien extra vatbaar, maar wat hij heeft, heeft zo’n anderhalf procent van de bevolking in West-Europa in aanleg ook, blijkt uit Zweeds onderzoek.Vage klachten Hugo Schooneveld (67), voorzitter en woordvoerder van de Werkgroep Elektronische Overgevoeligheid (WEO). ,,Mensen als Van den Hengel zijn gevoelig voor elektromagnetische velden thuis en voor straling van elektrische kabels of communicatieapparatuur. De klachten zijn vaag, lijken op andere, onbenoembare ziektes als het chronisch vermoeidheidssyndroom. Het is de hoogste tijd voor bezinning: de digitalisering van de samenleving rukt op, Nederland is weldra overdekt met een dicht woud van antennes. Vluchten kan dan niet meer.’’

In de schuilhut is Schooneveld komen aanschuiven met een attachékoffer vol meetapparatuur. Hoon en onbegrip zijn doorgaans z’n deel. Zelf kreeg hij 25 jaar geleden last van elektrogevoeligheid. Eerder nog dan de andere 350 leden die zich sinds 2002 bij de werkgroep aansloten.

Dat komt zo: Schooneveld werkte als hersenfysioloog aan de Landbouwuniversiteit Wageningen. Was gezond als een vis, tot computers werden binnengedragen in het lab waar hij werkte. Ook thuis kwam een computer. ,,Ik zat er heel veel achter, ik was een echte nerd.’’

Meteen begonnen de hoofdpijnen, duizeligheid en vermoeidheid. Dat moest wel van de computers komen, ,,want tv keek ik nauwelijks.’’Tussen de orenWerken werd onmogelijk. ,,Ik had het betrekkelijke geluk dat ik het verband kon zien tussen de komst van de computer en het begin van de kwaal.’’ De huisarts kon er niets mee, de bedrijfsarts evenmin. Er kwam bloedonderzoek. De neuroloog ging kijken. De psychiater ook, of het misschien op één of andere manier tussen de oren zat. ,,Ik heb jaren gedacht dat er iets mis was met me.’’

Vijftien jaar geleden waarschuwde hij al dat computerstraling een groot gevaar was. ,,Toen was ik een roepende in de woestijn. Nu een beetje ’n roepende in de menigte.’’ Er staan gelijkgestemden op, die zich in toenemende mate herkennen in zijn kwalen.

Meten is weten voor wetenschapper Schooneveld. Hij bracht stralingsvelden in kaart en zag dat extreme pieken in vermoeidheid en hoofdpijn tot een bron te herleiden waren. ,,’s Ochtends bereidde ik in het lab de colleges van de dag voor. Dan sloeg een extreme hoofdpijn toe. Bij het meten bleek dat de stoel precies stond in het stralingsveld van de pc van de buurman op de gang.’’

Thuis kreeg hij last van de digitale telefoon, een DECT, die de buren net hadden gekocht. De ultralage frequentie ging dwars door de muur. ,,Geen wonder: ze kunnen soms wel 200 meter ver reiken.’’ Toen hij de buren had bewogen het basisstation van de telefoon in de kelder te zetten, was die kwaal ook over.

Als een modern evangelist trekt hij sinds z’n pensionering met z’n koffer door Nederland. Rijdt voor bij lijders aan elektroallergie om de bronnen van ellende op te sporen. Bij Van den Hengel thuis bleek de straling boven de tweehonderd nanotesla te liggen. Tesla is de meeteenheid waarmee magnetische straling wordt weergegeven, zoals volt doet bij elektriciteit. ,,Tweehonderd is hoog,’’ zegt hij. ,,We voelen ons pas echt prettig bij een magnetische veldsterkte onder de tien.’’ Van den Hengel weet uit proefondervinding dat de meter voor hem niet boven de veertig mag komen. ,,Anders knap ik af. Het is net alsof er een emmertje langzaam volloopt en dan plotseling overstroomt.’’ De grootste boosdoeners in huis zijn de DECT-telefoons, het mobieltje, de tv, de computer en draadloze verbindingen. Ook halogeentransformatoren, tl-buizen en elektromotoren zorgen voor hoge uitschieters, net als elektrische wekkertjes naast het bed. En vergeet de keramische kookplaat niet.

Schooneveld: ,,Ik adviseer altijd kritisch in het eigen huis rond te kijken: doe apparaten uit, of zet ze uit huis en kijk of het minder wordt. Of ga met een taart naar de buren en vraag of ze hun DECT de deur uit willen doen. Die straling is honderden keren erger dan van een gsm-mast op pakweg 100 meter afstand, al krijgt die in de media altijd de meeste aandacht.’’

Toch blijft ook die straling een reden tot zorg: tegenwoordig schieten meer gsm-masten dan paddestoelen uit de bodem, 95 procent van de landkaart is gearceerd: bijna overal is dekking voor het mobieltje. Gelukkig zijn er oplossingen op komst: er zijn dakdekkers die met stralingswerende folie werken.

Schooneveld: ,,Ik pleit ook voor het afdekken van het dak met een ijzeren plaat, als ergens op een flat een nieuwe mast wordt neergezet. Dan ben je van het probleem af.’’

Voor wie thuis echt gek wordt, is de schuilhut van de werkgroep eventjes een heilzaam sanatorium. Er hebben al heel wat leden gebivakkeerd in de voormalige directiekeet achter een Veluwse boerderij.

Schooneveld legt zijn metertje trots op de tafel. Daar is de straling van elektrische en magnetische velden nul komma nul. Met een richtantenne maakt hij nog wel signalen hoorbaar van een gsm-mast bij Nijkerk en C2000-signalen van brandweer en politie, maar de meetwaarden vallen mee, zegt hij monter.

Hier overheerst rust, zelfs tussen hemel en aarde, waar zoals Shakespeare al zei, meer is dan de mens bevroeden kan. Sommige stralingspatiënten verdragen niet eens die paar kleine lampjes in de schuilhut en kijken ’s avonds onder waxinelicht naar de bosrand, waar reeën soms even voor ontspanning zorgen. Want radio en televisie zijn uiteraard taboe.

Een bezoek aan de schuilhut mag ook slechts zonder mobieltje. Dat moet op het erf in de auto worden achtergelaten, een heel eind verderop. Wat als het toch stiekem in de tas had gezeten? ,,Dan had ik de eerste uren misschien niks gemerkt,’’ zegt Van den Hengel. ,,De uitkomst is wel dat ik een volgende dag platlig.’’

Hij heeft baat bij de schuilhut. ,,Thuis ben ik een wrak, maar na een week hier zeg ik: stuur me een vrachtwagen met stenen, die los ik met de hand.’’

Hij gaat straks weer naar huis. Thea Tesselaar, voormalig radiodiagnostisch laborante uit Apeldoorn, komt binnen. Ze moest haar werk er al op haar 36e aan geven wegens ernstige gewrichtsklachten, toe te schrijven aan elektromagnetische velden op de röntgenafdeling. Bij stralingsbronnen hoort ze steevast een hoge fluittoon, iets waar meer elektrogevoeligen over klagen.Ironie Nu wil de wrange ironie dat de gemeente Putten vergunning dreigt af te geven voor de plaatsing van een gsm-mast aan de Huinerschoolweg, slechts een stukje verderop. Plop, weg rust! Schooneveld heeft de gemeente gevraagd ’het groene herstellingsoord voor hen die lijden aan deze elektronische vorm van milieuziekten’ te respecteren. Of dit veel uithaalt, is de vraag. Immers: economische groei voor alles in Nederland.

De overheid blijft doof voor de oproepen van de werkgroep om aandacht voor het probleem. Minister Hoogervorst van volksgezondheid houdt niet van vage verhalen. In oktober besloot hij het chronische vermoeidheidssyndroom niet als ziekte te erkennen. Te onduidelijk. Te onsamenhangend. In elk geval te grillig voor beleid.

Bij elektroallergie is de grilligheid nog groter. De één heeft extreem veel last, een ander niet. Zelfs de gevoelige patiënten hebben op het ene moment meer last dan op het andere. Slechts één ding is zonneklaar: als je de stralingsbron wegneemt, is ook het probleem weg. Waar het precies misgaat? ,,Ik denk dat de hersenen op hun donder krijgen door een flinke straling,’’ zegt Schooneveld. ,,De elektromagnetische straling beschadigt de bloedvaten tussen hersenen en zenuwstelsel. Mijn theorie is dat ze daardoor eiwitten toelaten die anders door deze biologische barrière waren geweerd. Er zijn allerlei digitale pulsjes in de lucht die interfereren met de zenuwgeleiding in je systeem. Die pulsjes zeggen je hersens niets, die kunnen er niets mee, ik denk dat dat de reden is voor stress.’’

Het gaat ook nooit meer over. Vergeefs is bij de Gezondheidsraad aangedrongen op onderzoek. ,,Zolang er geen onderzoek is, wil men het niet geloven. En als men het niet gelooft, is er geen reden voor onderzoek. In dat kringetje draaien we rond.’’

Maar toch: eind vorig jaar hield de Wereld Gezondheidsorganisatie een congres over elektrische overgevoeligheid. Ondanks scepsis van voorzitter Repacholi erkent de internationale organisatie dat er inderdaad mensen zijn die eraan kunnen lijden.

Nederland past een voortrekkersrol. Schooneveld: ,,In één van de dichtstbevolkte landen ter wereld leven we hier als muizen in een kooi met veel elektrosmog. Welk kind zal op de lange termijn ongevoelig blijven voor deze velden? In dat onderzoek kan ook worden gekeken of een sick building syndroom of burn-out misschien deels aan dezelfde oorzaken zijn toe te schrijven. Of ADHD bij kinderen.’’

De vraag dient zich inmiddels aan of de overheid niet veel te ruimhartig vergunningen afgeeft. Wat de norm voor gsm-masten betreft, zegt Schooneveld, ,,ligt de zendkracht de factor negen miljoen boven wat we gezond achten. Negen miljoen, ja. De gezondheidsraad staat negen watt per vierkante meter straling toe. Ze vinden het acceptabel dat het menselijke lichaam maximaal één graad mag worden opgewarmd door gsm-signalen.’’

,,Wij hebben berekend dat het één microwatt per vierkante meter mag zijn, dat is gebaseerd op de verstoring die de gevoeligste mensen nog kunnen verdragen. Voor een goede ontvangst mag dat zendvermogen fors terug. Je kunt nog prima zenden en ontvangen, alleen niet meer in een kelder of een parkeergarage.’’

Dokter Hugo Schooneveld sluit zijn koffertje. Er is nog veel werk te doen.



Lees verder in de categorie Berichten Nederland | Terug naar homepage | Lees de introductie