Academische onafhankelijkheid moet terug

Bron: -->
Zie: www.trouw.nl/tr/nl/4328/Opinie/article/detail/4421149/2016/11/24/Academische-onafhankelijkheid-moet-terug.dhtml
24 nov. 2016

OPINIE Wageningen Universiteit moet weg bij het ministerie van economische zaken om echt onafhankelijk te zijn, aldus Marianne Thieme en Frank Berendse.

Maandag deed de rechter uitspraak in een kort geding aangespannen tegen Trouw door Wageningen Universiteit. Trouw zou ten onrechte hebben gesteld dat de uitkomst van door het bedrijfsleven betaald Wagenings onderzoek naar het statiegeldsysteem al van tevoren vaststond. De rechter oordeelde dat de analyse van Trouw correct was en veroordeelde Wageningen tot de kosten.

Steeds vaker wordt inmenging van bedrijfsleven en overheid in onderzoek als normaal of zelfs wenselijk gezien. In het Verenigd Koninkrijk wordt op dit moment een nieuwe wet behandeld in het House of Commons - de Higher Education and Research Bill. Die zal een einde maken aan de strikte onafhankelijkheid van de Britse universiteiten, vastgelegd in eeuwenoude regels, de Royal Charters, waarvan de oudste dateert uit 1231.

Sinds de jaren negentig is de zelfregulering van de academische wereld, door democratisch gekozen lichamen en wetenschappers met een onberispelijke reputatie, vervangen door het bewind van nieuwe managers, die primair aandacht hebben voor het financierende bedrijfsleven en het aantal betalende studenten.

Een lange reeks van fraudegevallen heeft laten zien tot welke misstanden dit kan leiden, met als dramatisch hoogtepunt de medicus Paolo Macchiarini, wiens gedrag leidde tot minimaal zes sterfgevallen. Een onderzoekscommissie concludeerde dat onevenredige aandacht voor financiën en universitaire roem medeverantwoordelijk is geweest voor dit drama.

Toegenomen druk

De druk op medewerkers van universiteiten is de laatste jaren onaanvaardbaar toegenomen. Zij moeten goedbetalende projecten binnenslepen en tegelijk hoog scoren in de top van de internationale wetenschap. In dit klimaat is het risico aanzienlijk groter geworden, dat onderzoekers de verleiding van het oppoetsen van data of veel verdergaande fraude niet kunnen weerstaan. Terecht vallen universiteiten onder het ministerie van OCW, waardoor zij in ieder geval zijn afgeschermd van de belangen van vakdepartementen.

Er is één merkwaardige uitzondering. Wageningen Universiteit behoorde tot het ministerie van LNV en tegenwoordig tot het ministerie van EZ. De economische belangen in de landbouw zijn enorm, maar tegelijk heeft de intensivering van de landbouw geleid tot gigantische problemen op het Nederlandse platteland. De ammoniakuitstoot is nog steeds niet voldoende teruggebracht en leidt hier en daar zelfs tot longaandoeningen bij omwonenden. Het buitengebied is doordrenkt met landbouwgif en de natuur op het boerenland rent nog steeds in razend tempo achteruit.

Onder die omstandigheden is het essentieel dat een universiteit voor landbouw en natuur volledig onafhankelijk kan opereren. Maar een reeks van incidenten heeft geleerd dat er steeds opnieuw druk wordt uitgeoefend om de uitkomsten van onderzoek te beïnvloeden. In de jaren tachtig werden door Haagse ambtenaren de eerste resultaten van onderzoek naar het mestoverschot vakkundig naar een diepe bureaula doorverwezen, zodat de mestproblematiek veel te laat is aangepakt.

De tweede auteur werd na een artikel in het gezaghebbende Nature over de effectiviteit van beheersovereenkomsten met boeren dezelfde dag nog door het ministerie op het matje geroepen en ernstig gekapitteld. En onlangs kreeg een medewerkster een spreekverbod opgelegd na een wetenschappelijk artikel, waarin zij aantoonde dat de Q-koorts op een andere manier werd verspreid dan eerder verondersteld. Q-koorts-uitbraken hebben de afgelopen tien jaar tot ruim 4200 ziektegevallen geleid; 74 van deze patiënten zijn overleden.

Motie uitvoeren

De Tweede Kamer nam een jaar geleden met tweederde meerderheid een motie aan om Wageningen Universiteit bij het ministerie van EZ weg te halen en onder OCW te brengen. Het wordt de hoogste tijd dat deze motie wordt uitgevoerd, zodat ondersteund door onafhankelijke kennis, verzameld door integere wetenschappers, de gigantische problemen met landbouw en natuur te lijf kunnen worden gegaan.

Deze invloed van het bedrijfsleven is ook op EMV gebied groter geworden, nu het Kennisplatform EMV (met vroeger Gezondheid erbij) al bijna twee jaar voor bijna 65% door de energiebeheerders en telecomproviders betaald wordt.



Lees verder in de categorie Berichten Nederland | Terug naar homepage | Lees de introductie