Mobieltjes, hersentumoren en Interphone: een hoofdpijndossier. Commentaar Stopumts

Bericht oorspronkelijk geplaatst 18 mei 2010, updated met toevoegingen 21 mei 2010,
last update (met twee kleine toevoegingen) 13 juli 2010.

Bron: Redactie Stopumts 18 mei 2010

Mobieltjes, hersentumoren en Interphone: een hoofdpijndossier

Vandaag is de officiële uitslag van het 10 jaar durende EU Interphone onderzoek gepubliceerd. Het belgedrag van een grote groep hersentumor-patiënten werd vergeleken met een controlegroep zonder kanker. De uitslagen wijzen op grotere gezondheidsrisico's dan in het onderzoeksrapport wordt toegegeven. 'Veelbellers' (minimaal een half uur per dag gedurende 10 jaar), hebben een verhoogd risico op kanker.

Jarenlang een half uur per dag bellen verhoogt het risico op kanker, wordt voorzichtig gezegd. Patiënten ontwikkelden vaak een tumor aan de belzijde van hun hoofd.

Deze conclusie is niet verbazend voor de redactie van StopUMTS - haar leden ondervinden zelf hoofdpijn of andere gezondheidsklachten van elektromagnetische straling. Dit heet elektrogevoeligheid. Iets dat hoofdpijn geeft bij de één, kan wellicht bij de ander een hersentumor veroorzaken.

Tussen 2000 en 2004 interviewden de Interphone-onderzoekers bijna 13.000 mensen. Na zo'n vier jaar uitstel en intern gesoebat is nu het onderzoekspaper gepubliceerd. Het is nogal dubbelzinnig van inhoud. Dat blijkt ook uit de manier waarop de media er verslag van doen. ''Studie beëindigt debat over verband kanker en mobiele telefoon niet'', kopt CNN bijvoorbeeld. De Daily Telegraph schrijft: ''Meer risico op hersentumor bij halfuur mobiel bellen per dag''. En de Times op 16 mei: ''Veelbellers riskeren kanker'', maar vervolgens op 18 mei: ''Grootste studie naar mobiel bellen vindt geen verband met hersentumor''. Het eerste Timesartikel geeft een prima overzicht.

Er heerst grote scepsis over een uitkomst van de studie: voor 'regulier gebruik' (éénmaal per week bellen) werd juist een verlaagde kans gevonden. Zelfs de auteurs van de studie schrijven dat dit zeer onwaarschijnlijk is en denken dat deze conclusie te wijten is aan methodologische fouten. Lloyd Morgan, directeur van de Central Brain Tumor Registry of the United States, wijst in een wetenschappelijk artikel in het tijdschrift Pathophysiology (klik op groene 'Pathophysiology' banner voor gratis download) enkele van deze problemen aan. Zo is de controlegroep waarschijnlijk niet representatief (bevat teveel bellers t.o.v. niet-bellers). Dit heet selectiebias en komt omdat mobiele bellers eerder geneigd zijn deel te nemen aan het onderzoek. Gevolg is een schijnbaar lager risico. Na correctie hiervoor in de (apart te downloaden) Appendix 2 vonden de Interphone-onderzoekers een sterker verband tussen veelbellen en glioma.

Verder werd de deelnemers niet gevraagd naar hun gebruik van draadloze huistelefoons, die technisch vergelijkbaar zijn met mobiele telefoons.

De verontrustende resultaten in de groep veelbellers worden door sommigen afgedaan als 'recall bias': tumorpatienten zouden overdrijven of het zich fout herinneren. Zo'n 50 patienten rapporteerden een gebruik van meer dan 5 uur per dag, en 10 van hen rapporteerden zelfs een gebruik van 12 uur per dag (zie bv. BBC news). Dat kun je ook omdraaien. Stel nu eens dat ze gewoon de waarheid vertellen. Dat ze het zich wèl correct herinneren. En aan het mobiel veelbellen een hersentumor hebben overgehouden.

Een ander methodologisch probleem is de definitie van een 'reguliere' gebruiker als iemand die slechts éénmaal per week gebeld heeft gedurende de afgelopen 6 maanden. Uit belgegevens blijkt dat 85% van deze 'reguliere' gebruikers nog geen 5 jaar een mobieltje heeft. Dat kan dus nooit een risicofactor zijn voor een hersentumor - de latentietijd van een tumor is tientallen jaren. En men belt tegenwoordig veel meer.

Waarom kruipt dit soort fouten in dit onderzoek? Volgens de cijfers is er zo'n 5 miljoen aan meebetaald door de mobiele telefoonindustrie. Lloyd Morgan schrijft daarover: ''De lange geschiedenis van door de industrie betaald onderzoek dat leidde tot uitstel van optreden tegen schadelijke stoffen, soms zelfs honderd jaar lang, pleit overtuigend voor toepassing van het voorzorgprincipe. Dit geldt nog meer in het licht van de mogelijk immense gevolgen voor de volksgezondheid als aangetoond zou worden dat mobiele telefoons hersentumoren kunnen veroorzaken.'' (Zie ook 'Doubt is Their Product' van David Michaels, Assistant Secretary of Energy bij Clinton, over industriële manipulatie van wetenschappelijk onderzoek.)

Het Interphone rapport schrijft dat er geen wetenschappelijk bewijs is gevonden dat elektromagnetische straling het menselijk DNA kan beschadigen. Dat is onjuist: het is al in minstens 49 studies aangetoond. Een recente meta-studie van Ruediger over 101 publicaties laat zien dat de helft daarvan een genotoxisch effect rapporteert. De 'geen-effect' studies zijn betaald door de Amerikaanse luchtmacht of de mobiele telefoonindustrie (bron: Microwave News, beneden scrollen naar tabellen). Ten tweede suggereert onderzoek dat elektromagnetische straling de bloed-brein barriere kan openen.

De gerespecteerde Zweedse epidemioloog Hardell (Universiteit van Örebrö) vond in zijn publiek gefinancierde studies veel grotere kansverhogingingen op een hersentumor: zo'n driemaal. Hardell doet al tientallen jaren onderzoek naar omgevingsinvloeden en kanker. Hij ontdekte in de jaren '70 reeds het verband tussen Agent Orange (een ontbladeringsmiddel gebruikt door de Amerikanen in de Vietnam oorlog) en lymfekanker. Hij werd daarvoor toentertijd een 'onheilsprofeet' genoemd. In '97 erkende de WHO een verband tussen kanker en deze stoffen. (Bron: 'The Invisible Disease' van Gunni Nordstrom).

De Belgische krant De Morgen publiceerde een artikel waarin de studies van Hardell en Interphone tegen elkaar worden afgezet.

Het Interphone onderzoek doet Hardells resultaten af met de opmerking dat ''er vragen zijn gerezen over de gebruikte methodologie in deze studies''. De pot verwijt de ketel, zeg maar. Dit is een mening van enkele leden van de Interphone groep, de 'ICNIRP subgroep'. Hardell reageert: ''Ik begrijp hun argumenten niet - ofwel ze begrijpen mijn artikelen niet, ofwel ze hebben ze niet gelezen''. Hij ziet het Interphone-onderzoek als een ondersteuning van zijn eigen werk, dat ''laat zien dat het langdurig gebruik van een mobiele telefoon het risico op hersenkanker verhoogt.'' (bron: Microwave News)

Ten slotte onthulde coördinatrice Elisabeth Cardis van het Interphoneonderzoek onlangs haar persoonlijke bezorgdheid over de resultaten in het nieuwsprogramma ABC Lateline: ''De toename is groter als we alleen kijken naar mensen die hun telefoon gebruiken aan de kant van het hoofd waar de tumor zich ontwikkelde. De toename is ook groter in de temporaalkwab, de plek in de hersenen die het dichtst bij het oor ligt.'' Ze verwijst ook naar de gevonden trend dat het risico bij 'veelbellers' toeneemt naarmate er meer en langer gebeld wordt. ''Ik denk dat deze resultaten sterk wijzen op een mogelijk verband.''

Nog eenmaal op een rijtje:
1) Sommige gevoelige mensen krijgen hoofdpijn van straling
2) Straling veroorzaakt DNA schade en kan de bloed-brein barriere openen
3) Onafhankelijk gefinancierde epidemiologische studies vinden verband tussen mobiel bellen en hersentumoren
4) Elisabeth Cardis zelf is bezorgd.

U bent gewaarschuwd.

Gerelateerd artikel: 'Op 'bias' gecorrigeerde risico op glioma na tien jaar bellen is
gemiddeld tweemaal zo hoog'.



Lees verder in de categorie Artikelen | Terug naar homepage | Lees de introductie