Enkele aantekeningen na bestudering van het ICNIRP rapport 16/2009 (Upd+aanvulling)

Lees ook onze eerste reactie: Artikelen/3838

Het laatste rapport van de internationale commissie voor de bescherming tegen niet-ioniserende straling, over de biologische effecten van hoogfrequente elektromagnetische velden (ICNIRP rapport 16/2009).

Het eerste deel gaat over dosimetrie. Vanaf pag. 94 (108 van 372) gaat het over experimenten waarbij gezocht is naar biologische effecten. Het valt op, dat ook niet-thermische effecten worden gevonden (dus niet door overmatige opwarming, waar adviesgrenswaarden op gebaseerd zijn).

De vraag is, of de gevonden biologische effecten kunnen leiden tot negatieve gevolgen voor de gezondheid, bijvoorbeeld bij langdurige onophoudelijke blootstelling. Met andere woorden, wat kunnen de mogelijke medische gevolgen zijn van de gevonden biologische effecten?

Het rapport zelf (hoewel in de titel ‘and health consequences’ staat) geeft hierop geen antwoord. Het behandelt wel de biologische effecten, maar niet de betekenis daarvan voor de gezondheid. Een slachtoffer leed hevige pijn in de bovenbuik op 180 meter afstand van een zendtoren met 5 maal 10 kW ERP dvb-t (digitenne) en andere antennes. Daarnaast andere hevige klachten, zoals een brandend gevoel van binnen en buiten. Er zijn ook mensen, die niet meer kunnen slapen in hun woning met veel antennes rondom, maar wel goed slapen in een stralingwerende klamboe met bodem, waarbinnen de velden zo’n 50 dB minder sterk zijn.

De vraag is nu, wat de medische gevolgen kunnen zijn van de biologische effecten. Wellicht kunnen medische klachten zoals de pijn en het niet kunnen slapen redelijkerwijs uit de effecten worden verklaard.

II.2 behandelt de mogelijke werkingsmechanismen. De ICNIRP vindt de waarschijnlijkheid gering. Dat kan zijn, maar de pijn, het niet kunnen slapen en andere waarnemingen (zoals een kanarie die wel zong en wipte in een afgeschermde kooi, maar niet in een onafgeschermde en niet in een sham-afgeschermde kooi) vragen toch om een verklarend werkingsmechanisme.

Wat de SAR (specific absorption rate) betreft, deze heeft een brede normaalverdeling. Meer dan de helft van de bevolking heeft een absorptie die meer dan tweemaal zo hoog of laag is dan de gemiddelde absorptie (RIVM-rapport 861020007, blz. 30 van 127). Een theoretische SAR van 2 W/kg kan voor sommigen overeenkomen met een praktische SAR van 6 of 8 W/kg.

Daarna behandelt het rapport onderzoek aan cellen. Met de ‘single cell electrophoresis’ wordt zelden schade aan DNA gevonden. Maar afwijkingen van chromosomen en toename van micronuclei worden wel gevonden in andere proeven, ook bij planten en bij een relatief lage SAR.

II.3.3 behandelt de niet-genotoxische effecten aan cellen. Tabel II.3.9 (blz. 130 (144 van 372)) laat nogal wat effecten zien voor wat betreft ‘up-regulation’ en ‘down-regulation’ van genen. Tabel II.3.11 (blz. 138 (152 van 372)) wijst op wijzigingen van ‘protein expression’ en effecten op ‘stress signaling pathways’ (ERK, MAPK). Wat kunnen de medische gevolgen zijn?

Tabel II.3.13 (blz. 143 (157 van 372)) laat een aantal effecten op de celproliferatie zien. Tabel II.3.14 (blz. 149 (163 van 372)) laat een aantal effecten op de apoptosis zien. In beide tabellen komen ook onderzoeken voor, waarbij geen effecten zijn gevonden.

Vervolgens behandelt het rapport de dierproeven. De meeste onderzoeken vinden geen invloed van hoogfrequente straling op het ontstaan van kanker.
II.4.3 (vanaf blz. 182) gaat over de effecten op de reproductie. Een aantal onderzoeken vindt effecten van niet-thermische hoogfrequente velden.

II.4.4 (vanaf blz. 188) behandelt de effecten op het zenuwstelsel. De meeste onderzoeken vinden kleine invloeden op de elektrische activiteit in de hersenen.

Alle onderzoeken naar neurotransmitters vinden effecten (Tabel II.4.10, blz 197 (211 van 372)) (‘Over all, the studies suggest that exposure to RF, including GSM signals, might result in transient changes in cholinergic activity, GABA content and NMDA receptor properties). Voorbijgaande veranderingen - maar wat als de blootstelling langdurig aanhoudt? Wat kunnen de medische gevolgen zijn?

Nogal wat onderzoeken wijzen op veranderingen van gedrag.

II.4.7.I gaat over veranderingen van hartslag, bloeddruk en temperatuur. Weinig onderzoek, maar wel effecten gevonden.

Voor wat betreft het immuunsysteem en bloed worden voorbijgaande veranderingen gevonden bij hoge SAR-waarden, waarbij de temperatuur 1 graad Celsius of meer stijgt. Wat opvalt is het ontbreken van het fenomeen van ‘geldrollenvorming’ van rode bloedlichaampjes. Dat gebeurt al bij een kort gesprek met een mobiele telefoon. Wat kunnen de medische gevolgen daarvan zijn?

II.4.9 behandelt de huid. Weinig onderzoek, beperkt effecten.

Tot hier de onderzoeken met dieren.

II.5 gaat over onderzoeken met mensen. EEG en EEG tijdens slaap: vaak wordt verandering gevonden. Gehoor: geen effect. Cerebral blood flow: veranderingen gevonden. Cognitief: ongeveer de helft van de onderzoeken vindt veranderingen.

Op blz. 257 (271 van 372) staat dat er wat evidence is voor effecten op EEG tijdens waken en slapen en dat er geen consistente cognitieve effecten worden gevonden en dat de veranderingen van de cerebral blood flow geen indicatie zijn voor negatieve gevolgen voor de gezondheid.

Er staat ook dat geen enkel provocatie-onderzoek symptomen laat zien. Dat is niet waar. Het bellen met een mobiele telefoon bijvoorbeeld leidt tot geldrollenvorming van de rode bloedcellen. Dat is een effect dat tot symptomen kan leiden, bijvoorbeeld door minder transport van zuurstof. De suggestie wordt gedaan, dat de klachten over symptomen wel het gevolg zullen zijn van de verwachting, dat blootstelling tot klachten zal leiden. Suggesties horen niet thuis in een wetenschappelijk rapport. Deze suggesties is bovendien een belediging voor alle stralingsslachtoffers.

Daarna volgt de bespreking van het endocrien systeem, de hormonen met hun koppeling met het zenuwstelsel. De helft van de onderzoeken vindt een effect.

Hartslag en bloeddruk: verhoogde bloeddruk (5 tot 10 mm Hg) en verlaagde hartslag gevonden, maar ook onderzoeken zonder effect.

II.5.4 geeft een samenvatting van de onderzoeken met mensen. Opgemerkt wordt, dat de onderzoeken meestal gezonde mensen betreft. Jonge mensen, oude mensen, mensen met medicatie worden zelden onderzocht. Tenslotte worden de gevonden effecten weggepraat, ze zijn klein, niet consistent, zullen wel geen gevolgen hebben, de symptomen die sommige mensen noemen zullen wel subjectief zijn en niet het gevolg van de gevonden effecten.

Tenslotte volgt de conclusie. De kleine effecten zijn niet consistent en zullen wel niet de oorzaak zijn van gezondheidsklachten.

Voor het Engelstalig commentaar van het Nederlands Platform Stralingsrisico's zie het onderstaande PDF bestand.



Lees verder in de categorie Artikelen | Terug naar homepage | Lees de introductie