Trouw: In de krant ‘beweert’ men niet; De Ombudsman (van Trouw) Edwin Kreulen

Bron: www.trouw.nl/opinie/in-de-krant-beweert-men-niet~b1e81476/
4 okt 2019

Laat Trouw zich voor het karretje van de overheid spannen en wat zegt de redactie als die schrijft dat iemand iets ‘beweert’? Lessen uit een artikel dat begon met een demonstratie tegen het mobiele netwerk 5G.

De kwestie
Op maandag 9 september publiceert Trouw op de website een stuk naar aanleiding van een demonstratie ­tegen de komst van het nieuwe ­mobiele netwerk 5G. ‘Frequenties van 5G zijn vergelijkbaar met wifi, toch is er angst’, luidt de kop.
www.trouw.nl/binnenland/5g-is-vergelijkbaar-met-wifi-toch-is-er-angst-en-protest~b82b1c5e0/

In de tekst legt de secretaris van kennisplatform EMV uit dat het nieuwe netwerk geen bekend groter risico op gezondheidsklachten met zich meebrengt. In dit platform zitten gezondheidsorganisaties als het RIVM en onderzoeksclub TNO, maar ook het Agentschap Telecom. De redactie schrijft: ‘toch zijn er mensen die beweren (cursivering door de Ombudsman) elektrogevoelig te zijn’ en somt op welke gezondheidsklachten dit volgens deze mensen zou opleveren. In de samenvattende alinea aan het begin van het stuk worden de demonstranten beschreven als ‘mensen die beweren gevoelig te zijn’.

Bij het stuk op de site staat een foto van enkele demonstranten. Ze komen niet aan het woord. Het verhaal verschijnt zonder foto de volgende dag in de papieren krant.

De standpunten
Een handvol lezers, van wie de meesten zeggen zelf klachten door mobiele straling te hebben, protesteert tegen deze aanpak. Ze vinden het artikel onevenwichtig omdat de demonstranten niet aan het woord komen en nu alleen ‘informatie van de overheid’ is weergegeven. Deze lezers maken ook bezwaar tegen het feit dat ze volgens het artikel ‘beweren’ gezondheidsklachten te hebben. Dit zou suggereren dat wat ze stellen niet klopt.

Een deel van de lezers die bezwaar maken, meent dat de krant zich op deze manier voor het karretje van de overheid laat spannen. Sommige reacties zijn fel van aard.

Volgens de chef van de binnenlandredactie is gekozen voor een ­interview met een deskundige, die niet de overheid vertegenwoordigt maar wel verschillende gezondheidsorganisaties. Het was toen al te laat om naar de demonstratie te gaan. Het was completer geweest, zegt de chef achteraf, als ook een van de demonstranten aan het woord was gelaten. Bij een volgende vergelijkbare gelegenheid zal de chef dat organiseren.

Een van de twee eindredacteuren die het stuk controleerden, zegt achteraf dat ze bij lezing wel verbaasd was over het feit dat er geen ­demonstrant aan het woord kwam. Ze begreep echter dat dit een bewuste keuze was van de schrijvende redactie en heeft haar verbazing daarom niet uitgesproken. Dat het stuk snel op de website verscheen, speelde daarbij geen rol. De chef van de eindredactie zegt dat de betrokken eindredacteur de zaak alleen kan aankaarten, de schrijvende redactie bepaalt de inhoud van het verhaal. De eindredactie kan hooguit het verhaal afwijzen.

Het werkwoord ‘beweren’ is volgens het ‘Schrijfboek’ van de krant ‘minder neutraal’ dan bijvoorbeeld ‘zeggen’: “Het impliceert dat wat gezegd wordt, niet waar hoeft te zijn”. Van Dale parafraseert dit werkwoord als ‘zeg­gen dat iets zo is, des­noods zon­der eni­ge be­wijs­grond’. Volgens de chef binnenland is ‘beweren’ niet opgeschreven als een diskwalificatie van de demonstranten. De betrokken eindredacteur had evenmin die indruk. Beiden zeggen wel achteraf dat een neutralere term beter was geweest.

Oordeel
De feiten zijn heilig voor de krant en daarom is de keuze begrijpelijk om goed uit te leggen wat er bekend is over 5G en gezondheid. De lezers kunnen het oneens zijn met deze opsomming, maar niet volhouden dat Trouw daardoor partij kiest. Maar een ‘faire’ behandeling, evenwicht in de artikelen, behoort tot de journalistieke normen van Trouw en staat ook in het eigen Schrijfboek vermeld. Zeker nu de demonstratie aanleiding was voor een artikel, had de redactie moeten proberen een demonstrant aan het woord te laten.

Hoewel ‘beweren’ niet is opgeschreven met het doel de demonstranten in diskrediet te brengen, moeten redacteuren en eindredacteuren zich meer bewust zijn van de negatieve lading die het woord kan oproepen, zeker als het gaat om mensen die men niet heeft gesproken. Kies voor neutraal taalgebruik.

Voor evenwicht in een stuk is de schrijvende redactie verantwoordelijk. De eindredactie mag best wat steviger aandringen op aanpassing.

Hoe nu verder?
Hoe kan de redactie een vervolg geven aan de zaak, de gezondheidsklachten die mensen melden en wijten aan straling? De redactie geeft aan bij een volgende gelegenheid wel demonstranten aan het woord te laten. Op de opiniepagina van Trouw is enkele dagen na dit artikel een kritische reactie opgenomen van iemand die sympathiseert met de demonstranten. De conclusie dat in het oorspronkelijke artikel hun eigen stem ontbreekt, schept verplichtingen. Een ‘volgende keer’ deze stem wel brengen, is een te vrijblijvend voornemen. Het zou beter zijn actief contact te zoeken met deze groep. Dat zou de krant ook een interessant artikel kunnen opleveren over een groep mensen die zich bedreigd voelt door moderne technologie. Dat geeft, anders dan op de opiniepagina waar kritische lezers weer onweersproken blijven, de mogelijkheid om hen constructief en kritisch te ondervragen. Het zal ook dan weer de kunst zijn om fair te blijven en ook aan te geven hoe er in de wetenschappelijke wereld wordt gedacht over 5G en gezondheid.

Het is overigens niet uit te sluiten dat er in die wereld ook debat is over deze kwestie en dat niet iedere expert zo stellig zich uitspreekt als de deskundige in het Trouwartikel. Zoals de chef van de binnenlandredactie het achteraf verwoordt: “Er is nu blijkbaar in de wetenschap consensus dat er geen nadelige gevolgen van 5G voor de gezondheid zijn gevonden, maar dat kan in de toekomst veranderen.”

Het woord ‘beweren’ kan overigens in de internetversie van het stuk vrij eenvoudig worden vervangen. Dat heeft de internetredactie ook gedaan.

Dit is de eerste rubriek van Edwin Kreulen als Ombudsman van Trouw. Hij bespreekt iedere week journalistieke dilemma’s en de werkwijze van de redactie. Heeft u zelf een kwestie of vraag? Mail naar  mbudsman@trouw.nl">ombudsman@trouw.nl .

Update 05-10-2019: In het besproken artikel is ‘beweren’ gewijzigd in ‘zeggen’.



Lees verder in de categorie Artikelen | Terug naar homepage | Lees de introductie